Uzmanından koronavirüse yönelik açıklamalar: Tekrardan karabasan olabilir – Haber Gönder

Genel Bakış

Aralık 2019’da Çin’de başlamış olan Covid-19 hastalığı halen tüm dünyayı tesiri altında tutmaya devam ediyor.

Resmi sayılara nazaran şu ana kadar 600 milyona yakın şahıs hastalığa yakalandı ve 6,5 milyon şahıs yaşamını yitirdi.

Gerçek rakamların ise oldukca daha çok olduğu düşünülüyor. Vatanımızda ise 15,5 milyon şahıs hastalığa yakalandı ve 100 bine yakın şahıs yaşamını yitirdi.

Yakın geçmiş

Mayıs 2022’de Omicron varyantının BA-1 ve BA-2 varyantları yaygın olarak görülüyordu. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) salgının bitmediğini, bilhassa azca gelişmiş/gelişmemiş ülkelerde aşılamanın hemen hemen istenilen seviyede olmadığını belirttiği halde, hastalık nispeten hafifçe geçmiş olduğu için ilk olarak Belçika ve Danimarka’dan başlamış olan tedbirleri gevşetme politikası tüm dünyada yaygınlaştı.

Vatanımızda dahil olmak suretiyle birçok ülkede tedbirler azaltıldı. Sadece vardığımız noktada Covid-19’un halen bitmediği ve tedbirler azalınca hastalığın yeni dalgalarla yeniden arttığını görmekteyiz.

Mevcut durum

Bazı bilim adamlarının söylediği “hiçbir RNA’lı virüs salgını 2 yıldan uzun sürmedi, bu hastalık da 2 yılda bitecektir” çıkarımı Covid-19 için geçerli olmadı, şu anda 6. dalgayı yaşıyoruz.

Virüs oldukca dirençli ve her varyasyonda daha çok bulaşıcılık kazanıyor. Omicron BA-5 varyantının bulaştırıcılık özelliği oldukca fazla, hatta o şekilde ki tıp fakültesinde enfeksiyon ve mikrobiyoloji derslerinde virüslerin ne kadar oldukca fazla bulaşabileceği (R0 kıymeti) hakkında örnek verilen kızamık hastalığından bile daha oldukca bulaşıcı (1 kızamıklı şahıs 18 kişiye hastalık bulaştırabiliyor).

Tek tesellimiz ise ek hastalığı olmayan, genç ve aşıları tam olan bireylerde hastalığın daha hafifçe geçmesi ve ölüm oranlarının azalmış olması. “Uzamış Covid hastalığı” ve “Covid sonrası tam iyileşememe” durumu oldukca sık görülüyor [En sık görülen beş semptom yorgunluk (%58), baş ağrısı (%44), dikkat bozukluğu (%27), saç dökülmesi (%25) ve nefes darlığı (%24)].

Ülkemizdeki 30 Mayıs-24 Temmuz arasındaki olay ve ölüm sayıları şu şekilde;

Görüldüğü şeklinde vakalar oldukca hızla artıyor, vakaların ikiye katlanma süresi kısaldı. Gerçek olay sayıları ise muhtemelen oldukca daha çok. Muhtemelen pandeminin başından beri en fazla vakanın görüldüğü periyodu yaşıyoruz.

Birçok şahıs Covid bulunduğunun bilincinde değil, şikayetlerini soğuk algınlığı, klima çarpması şeklinde durumlara yoruyor ve hastalığı bulaştırmaya devam ediyor.

Hastalıktan kuşku edenlerin bir kısmı da PCR yaptırmak yerine edindikleri antijen testi ile kendi kendine tanı koyuyor, mevcut tablo resmi sayılara yansımıyor. Vakaların son yedi günde artmasında Kurban Bayramı’ndaki hareketlilik ve görüşmelerin artmasının da tesiri var.

PCR kontrol pozitiflik oranı ise yüzde 50’den fazla, doğal bu oranın yüksek olması genel olarak meydana getirilen kontrol sayısının fazla olmaması ve hastalıktan yüksek kuşku duyulan kişilere kontrol uygulanması ile de ilişkili bir durum. Klinik pratiğimizde hastanede yatmayı gerektiren hatta yoğun bakıma almak ihtiyaç duyulan hastaların sayısında artış görüyoruz.

Yakın gelecek

Gelecek haftalarda hastane yatışları ve ölüm sayılarında kısmi bir artış olabilecektir.

Hastalığın klinik seyri ile ilgili averaj tarih akışı günleri şöyledir, virüsün bulaşması (0. Gün) şikayetlerin başlaması (2-5. Gün), durumun ağırlaşması ve hastaneye yatış gereksinimi (5-8) gün, yoğun bakıma yatış (8.-10 gün), ölüm (10-14 gün).

Tedbirlerin artmaması durumunda, bilhassa okulların açılmasıyla beraber olay sayıları daha da artabilir.

Covid bitecek mi?

Birçok olasılık var sadece 3 tane öngörü üstünde duruluyor, ortalama olarak yüzde 70 olasılıkla mevsimsel gribe dönecek ve kalıcı olacak, yüzde 20 ihtimalle tamamen bitecek, yüzde 10 ihtimalle daha fena bir varyasyona dönecek.

Virüsün bulaşmasına ve çoğalmasına olanak tanındıkça fena olasılığın olma ihtimali artıyor. Bu yüzden de tedbirlerin artırılması lüzumlu.

Ne yapmalı?

• Rakamlardan da anlaşıldığı şeklinde hastalık halen bitmedi. Biz tedbirleri her gevşettiğimizde virüs güçlenmeye ve daha bulaşıcı olmaya devam ediyor. Bu yüzden hastalığı yeniden umursamamız ve tedbirleri artırmamız gerekiyor.

• Hastalık verilerinin yeniden günlük olarak açıklanması gerekir.

• Maske ve mesafe hala en mühim korunma yöntemi, toplu taşıma ve kapalı alanlarda maske zorunluluğu geri gelmeli.

• Okulların açılmasına kadar geçecek olan sürede çocuklarda bağışıklığın sağlanması için 5-12 yaş aralığına isteğe bağlı aşı yaptırabilme imkanı tanınmalı.

• Süratli antijen testleri yaygınlaştırılmalı. Bu testlerinin güvenilirliği oldukça yüksek (yüzde 98), maliyeti PCR’a nazaran daha uygun, kontrol için bekleme ve sonuçlanma süresi daha kısa.

• PCR testi yeniden artırılmalı, sadece esasen kalabalık ve iş yükü yoğun olan hastaneler için her insana PCR yapmak yerine süratli antijen testi yapılmalı, klinik şüphenin devam etmesi durumunda PCR yapılmalı.

• Hastanelere yatış yapılması ihtiyaç duyulan tüm durumlar için PCR testi zorunluluğu geri getirilmeli. Günübirlik yatarak yapılması ihtiyaç duyulan incelem ve işlemler dahil olmak suretiyle her türlü tedavi ve ameliyat için hastane yatışı öncesinde hasta ve refakatçisine PCR testi yapılmış zorunluluğu olmalı.

• Acil yatışlar için süratli antijen testi yapılmalı.

• Bilhassa kanserler başta olmak suretiyle, Covid-19 dışı öteki hastalıkların tanı-tedavisi gecikmeye devam ediyor. Bu yüzden şikayetlerimizi önemsemeli, kontrollerimizi aksatmamalıyız.

Aşı meselesi

• Hastalıkla ilgili en mühim gücümüz aşı. Sadece bu mevzu ile ilgili kafa karıştıran bazı durumlar sebebiyle aşı olan grup ve olmayan grup birbirinden tamamen ayrışmış durumda.

• Ağır hastalıktan korunma ve ölümü önleme için 3 doz mRNA aşısı icap ettiğini biliyoruz.

• Sadece günümüzde düşük gelirli ülkelerdeki insanların %20’den azı minimum bir doz aşı yapılabildi.

• Öteki mesele da ülkemiz dahil dünyanın mühim bir kısmında inaktif virüs aşılarının yapılabilmiş olması. Bu aşıların Covid-19’un ilk versiyonlarına karşı etkili bulunduğunu, değişen mutasyonlar ve varyasyonlara karşı ise tesirinin oldukça azaldığını biliyoruz.

• Öteki taraftan mRNA aşılarının da hastalığı ve hastaneye yatışı önleme tesiri giderek azaldı. Sadece halen yoğun bakım ve ölümü önlemede aşılar etkili.

• Şu anda 2 doz Sinovac aşısının tesiri ortalama 1 doz mRNA aşısı olarak düşünülebilir.

• Omicron varyantı sonrasında gerek hastalık geçirme sonrası gerekse aşılarla elde edilmiş bağışıklık 3 ay sonrasında azalmaya başlıyor. Kafi ve uzun soluklu bağışıklık elde edilemiyor. Bu mevzuda DSÖ, aşı firmalarını yeni gelişen varyantları da kapsayacak ve daha uzun süre bağışıklık sağlayacak aşılar geliştirmeleri için destekliyor.

• Mevcut mRNA aşılarına bakacak olursak, 2 doz ve 3 doz mRNA yapılmış olmak içinde ciddi farklar var. Omicron varyantının baskın olduğu sırada meydana getirilen mühim bir çalışmada, 3 doz mRNA aşısının enfeksiyonu önleme etkinliğinin, 2 doza nazaran yüzde 46,9 daha çok olduğu saptandı. 3 doz mRNA aşısı olup hastalığı yakalananlarda saptanan virüs yükü ise, öteki gruplara nazaran daha düşük saptandı.

• Omicron döneminde meydana getirilen başka bir çalışmada, 3 doz mRNA olanlarda semptomatik enfeksiyon riski, 2 doz olanlara nazaran yüzde 67 daha düşük bulunmuş oldu.

• Vatanımızda 3 doz mRNA aşı olanların oranı 18y üstü nüfusun yüzde 28’i kadar. 3 doz mRNA aşılı bireylerde hastalık hafifçe seyirli oluyor bağışıklık hafızası yeterince çalışıyor, yoğun bakım ve ölümden koruyor.

4.Doz aşıyı yaptıralım mı?

• Bu mevzuda elimizdeki ilk veri İsrail’de meydana getirilen 4.doz aşıların neticeleri. İsrail Ocak-Mart 2022’de (Omicron varyantı hemen hemen yeni yayılmaya başlamıştı) 60 yaş üstü tüm bireylere 4.doz mRNA aşısı uyguladı. Takipler esnasında ağır hastalık riskinin 3 doza nazaran yüzde 64, ölüm riskini yüzde 78 azaldığı bildirildi.

• ABD’de Omicron varyantının baskın olduğu dönemde 50 yaş üstü bireylere meydana getirilen 4.doz aşı sonrası verilere bakıldığında, 3 doz mRNA aşısı yapılanlara nazaran; enfeksiyona yakalanma riskinin yüzde 18, ölüm riskinin ise 4 kat azaldığı saptandı.

• ABD Hastalık Denetim ve Önleme Merkezi (CDC), şu anda 60 yaş üstündeki bireylere 4.doz mRNA aşısı yaptırmaları tavsiyesinde bulunuyor.

Yorum

3-4 AYDA BİR AŞI OLAMAYIZ, kar/zarar hesabı yapmak lazım. Aşıların etkinlik ve güvenilirlik testleri Faz-3’te yapılmış oldu. Devamlı aşılanmanın istenmeyen yan tesirleri olabilir. Sonbaharda yeni varyantları kapsayan ve daha uzun süre bağışıklık elde eden aşılar çıkacak.

O zamana kadar en iyi korunma= HAVALANDIRMA, MASKE, MESAFE…

2 doz aşı oldum ve 1 kez hastalık geçirdim ne yapmalıyım?

Bu ve buna benzer durumlarla ilgili KLİNİK Derneği’nin hazırlamış olduğu tavsiye rehberini incelemenizi tavsiye ederim.

Bağışıklığı düşük kişiler ne yapmalı?

Bu gruplarda (Siroz, kontrolsüz diyabet, diyaliz, kalp yetmezliği, organ nakli meydana getirilen hastalar, bağışıklığı baskılayıcı ilaç kullanan kişiler, solunum yetmezliği olan kişiler, etken kanser tedavisi gören hastalar, son 6 ayda radyoterapi yapılmış olanlar, akciğer cerrahisi geçirmiş ve bir akciğerinin tamamı alınmış olan kişiler) aşının koruyuculuğu 2-3 ay içinde azalıyor.

Bu nedenle 4.doz aşılarını yaptırmaları tavsiye ediliyor.

Bu grupta yer edinen yada 65 yaş üstünde olan kişilerin hastalığa yakalanmaları durumunda mümkün olan en erken zamanda molnupiravir etken maddeli ilacı kullanmaları, hastalığı daha kolay atlatmalarını sağlayabilir. Bu ilaç Sıhhat Bakanlığı tarafınca ücretsiz bir şekilde sağlanmaktadır.